In het boek komen o.a. de volgende onderwerpen aan bod;
Wat is muziekagogie, hoofd- en neventaken van de muziekagoog, de beroepsidentiteit en positionering van de muziekagoog, functiewaardering, muziek als medium, muziek en brein, werkvelden en doelgroepen, de verantwoording van het vak, methodisch en doelgericht werken, muzikale vaardigheden, specialisaties, visie en missie en (band)coaching.
Daarnaast worden de randvoorwaarden met betrekking tot de uitoefening van het vak muziekagogie uitgebreid omschreven. In het boek worden de theoretische kaders veelvuldig voorzien van praktijkvoorbeelden zodat er verlevendiging ontstaat.
Naast de theorie zijn er ook praktische tips, waar de muziekwerker mee uit de voeten kan.
Enkele praktijkvoorbeelden
Mark
Mark is 48 jaar en heeft een meervoudige beperking. Hij is verstandelijk beperkt, kan niet praten en zit in een rolstoel. Hij neemt wekelijks deel aan een muziekgroepje. Met grote ogen kijkt hij rond en volgt mijn bewegingen en mijn klank als ik door het muzieklokaal loop en liedjes ten gehore breng. Dit in tegenstelling tot meerdere groepsgenoten die met de ogen gesloten zitten. Zelf een instrument bespelen lijkt geen optie voor Mark, bovendien heeft hij zijn handen altijd tot vuisten gebald. Het lukt me echter wel om hem, in zijn gesloten hand, voorzichtig een stok/mallet te geven, waarna Mark vol verwondering naar zijn eigen hand kijkt, die zachtjes heen en weer beweegt op het ritme van zijn ademhaling. Op zijn rolstoelblad leg ik een handtrom, niet vanuit de gedachte dat Mark hierop kan spelen, maar wel voor het gevoel erbij te horen als volwaardig muzikant. De oplettende kijker ziet een verschil tussen de Mark mét en Mark zonder trommel en stok.
Job
Job is als kleuter betrokken geweest bij een zwaar auto ongeluk en als gevolg hiervan heeft hij ernstig hersenletsel opgelopen. Zijn spraak en motoriek zijn verstoord en hij is achtergebleven in zijn ontwikkeling, waardoor hij geen reguliere opleiding of werkplek heeft. Hij gaat dagelijks naar een AC en heeft een zeer gevarieerd programma, helemaal passend bij zijn persoonlijkheid en eigen wensen. Job is een levensgenieter en laat zich niet beperken door zijn handicap. Hij rijdt paard, zit op handboogschieten, schildert, kookt en is dol op het bespelen van de basgitaar. Binnen een paar jaar leert hij de meest gebruikte tonen op de basgitaar en neemt deel aan meerdere bandjes, zowel op het AC als in een G-band op de plaatselijke muziekschool. Een groot deel van de dag zit Job in een rolstoel omdat lopen hem niet goed afgaat, maar tijdens een optreden en een stevig rocknummer staat Job op uit zijn stoel en geeft hij alles wat hij in huis heeft! Job laat hiermee zien dat er altijd nog ontwikkeling mogelijk is en dat muziek stimuleert en activeert, het beste uit jezelf haalt!
Mike
Cliënt Mike is ernstig meervoudig beperkt en behoorlijk onderprikkeld. Hij neemt wekelijks deel aan een muziekgroepje van zes medecliënten. Ik zing bij aanvang van de sessie het welkomstlied en voeg hierbij steeds de eigen naam in. Ik zing het eerst voor Mike. Daarna loop ik de kring rond en herhaal dit lied voor iedere cliënt. Ondertussen kijk ik over mijn schouder en merk dat pas bij de laatste, zesde keer mijn welkomstlied binnenkomt bij Mike. Hij heeft een glimlach van oor tot oor. Het duurt dus best even voordat een lied beklijft en dit vraagt nadrukkelijk om herhaling. Tegelijkertijd ervaar ik dat een lied bij Mike niet binnenkomt als het volume te laag is. In de loop van de sessies reageert Mike steeds duidelijker op volume en ritme. Deze parameters zijn favoriet. Er wordt contact gezocht met de muziekschool, zij bieden Mike aan om samen met zijn vrijwilliger wekelijks, als luisteraar deel te nemen aan een drumles. Mike geniet ontzettend en heeft zodoende een prachtige passende dagbesteding.
Er is sprake van een win-win situatie, want ook voor de docent en de leerling(en) heeft de deelname en het participeren van Mike meerwaarde.
Michel
Michel 19 jaar, is verstandelijk beperkt en hij een ernstige regulatiestoornis. Daarbij is hij zeer gevoelig, zijn stemming kan ieder moment omslaan van uitbundig naar intens verdrietig. Tijdens een muzieksessie zing ik voor hem ‘de Blauwbilgorgel’. Oorspronkelijk een gedicht (ook wel gorgelrijm genoemd) van Cees Buddingh, op muziek gezet door Wim ter Burg, muziekagoog avant la lettre. Het lied staat in mineur en heeft een rustige, dromerige sfeer. Ik bied dit lied aan met een melodische ostinaat (herhaald patroon) op de metallofoon, vaak gespeeld door een collega-begeleider. Michel barst meteen na het inzetten van de eerste tonen in huilen uit. Ontroostbaar is hij en het kost mij bijzonder veel moeite deze emotie weer om te buigen. Een paar weken later bied ik ditzelfde lied nog eens aan, maar nu zonder ostinaat (het onderbuikgevoel) en in een meer staccato en opgewekte vorm. Dit keer kan Michel zonder tranen luisteren en trekt hetzelfde lied op een positieve manier zijn aandacht. Door de ingrediënten aan te passen heb ik mijn eigen ‘recept’ geschreven. Hiermee wil ik aangeven dat we de muziek en daarmee dus ook de stemming kunnen beïnvloeden.
NB; Waarbij het afhankelijk van het doel van de sessie ook mogelijk was geweest om juist wél in te zetten op het losmaken van emoties en dus het verdriet er te laten zijn. In bovenstaand voorbeeld was dit echter niet het doel van de muzieksessie.
Kernbegrip
Eén van de kernbegrippen in dit boek is profilering en dat staat voor de volgende uitleg:
- Profileren is… jezelf duidelijk op de kaart zetten
- Profileren is… duidelijk maken waarin jij je onderscheidt
- Profileren is… het eigen karakter doen uitkomen
De beste agoog is de agoog die zich bedient van beproefde methodieken en technieken en tegelijkertijd weet dat de belangrijkste kracht in de behandeling ligt in het persoonlijk contact en de interactie tussen twee (of meer) mensen.